काठमाडौं, सिंगापुरको दश दिने स्वास्थ्यउपचार भ्रमण सकेर स्वदेश फर्किएपछि प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले सोमबार दिउँसो ट्वीट गर्दै भने, मेरो स्वास्थयअवस्था सामान्य छ । प्रधानमन्त्री स्वस्थ रहेको थाहा पाउँदा उनका शुभचिन्तक र समर्थक खुशी छन् ।
तर, मुलुकको असामान्य अवस्थाले अझ धेरै राष्ट्रभत्तललाई पिरोलेको छ । विशेषतः एनसेलको प्रभावका कारण मुलुकले अर्बौं राजस्व गुमाउनु पर्दा मुलुक असामान्य अवस्थातिर जाँदैछ ।
सरकारको लक्षित राजस्व संकलन हुन छोडेको छ भने शक्ति केन्द्रलाई प्रभावमा पारेकै भरमा एनसेल एकपछि अर्को चलाखी गर्दै कर छलिरहेको छ । निर्वाचनका बेला कांग्रेस, एमाले र माओवादी पार्टी तथा तिनका उच्च नेतालाई ठूलो आर्थिक सहायता दिएर कर छल्ने बाटो खोज्दैछ ।
एनसेलसँग जोडिएका उपेन्द्र महतो, निरजगोविन्द श्रेष्ठ, अजेयराज सुमार्गी, सतिशलाल आचार्य, राजबहादुर सिंहलगायतले खर्बौं रुपैयाँ कर छलेर राज्यको दोहन गरिररहेका छन् । तर, सत्तापक्ष र प्रतिपक्षका कुनै पनि नेता यो राष्ट्रद्रोहविरुद्ध एक शब्द उच्चारण गर्दैनन् ।
तर, केही राष्ट्र भक्तहरुको निरन्तरताको खबरदारीका कारण एनसेल सोचेजसरी उम्कन सकेन । माघ २४, २०७५ मा सर्वोच्च अदालत एनसेल बिक्रीको पुँजीगत लाभकर एक्जियटा र एनसेल कम्पनीबाटै असुल्न सरकारका नाममा ऐतिहासिक परमादेश जारी गर्न बाध्य भयो ।
तर, सर्वोचचको आदेश बमोजिम ठूला करदाता कार्यालयले ६२ अर्ब ६३ करोड रुपैयाँ राजस्व निर्धारण गरी कर तिर्न बोलाएपछि वैशाख १२, २०७६ मा एनसेल पुनः सर्वोच्च पुग्यो । यसपटक भने उसलाई अदालतर्क साथ मिल्यो ।
आफैंले गरेको परमादेशको अवज्ञा हुने गरी तथा संविधान, कानुन र ऐनविपरीत सर्वोच्चमा एनसेलको रिट दर्ता मात्र भएन, दुई दिनपछि वैशाख १२ मा न्यायाधीश बमकुमार श्रेष्ठको एकल इजलासले एनसेलसँग तत्काल कर लिने कार्य नगर्न ठूला करदाता कार्यालयलाई अन्तरिम आदेश दियो ।
कर नतिर्नकै लागि एनसेलले पछिल्लो रिट दर्ता गराएको थियो । सो रिटमाथि गत २१ साउनमा फैसला आउँदै थियो । तर, त्यस दिन पनि न्यायालयले एनसेललाई नै सहज बनाइदियो ।
कर नतिर्न एनसेलका अनेक प्रपञ्च
एनसेलको कर छलीविरुद्ध डटेर लागिरहेका पूर्वकावा महालेखापरिक्षक शुकदेव खत्री भट्टराई अनेक बहानामा एनसेल यो प्रकरणलाई लम्ब्याउने प्रपञ्चमा लागेको बताउँछन् ।
गत साउन २१ गते सर्वोच्च अदालततिर आँखा लगाएर बनेका लाखौं धेरै राष्ट्र भक्तलाई निराश पार्दै सर्वोच्च अदालतले त्यस दिन पछिल्लो रिटमाथि फैसला सुनाएन । पाँच न्यायाधीश रहेको वृहत इजलासले फैसलाको अर्को मितिसमेत तोकेन । एक हदसम्म यो स्वभाविक पनि थियो ।
किनभने, जताततै प्रभाव पारेको एनसेल अनेक प्रपञ्च रच्दै कर छलीमा रमाइरहेको छ । पछिल्लो पटक त एनसेलले आम्दानीभन्दा खर्च बढी देखाएर वार्षिक एक अर्बभन्दा बढी कर छल्दै आएको अर्को रहस्योद्घाटन भएको छ ।
वार्षिक एक अर्ब कर छली
पुँजीगत लाभकरभन्दा बाहेक अर्कै शीर्षकमा समेत एनसेलले करिब दुई अर्ब रुपैयाँ कर छली गरवेको छ । खर्ब बढी र कम आम्दानी देखाई कर छली गरेको भन्दै ठूला करदाता कार्यालयले कर निर्धारण गरिदिएको हो ।
कर निर्धारणमा चित्त नबुझेपछि एनसेलले आन्तरिक राजस्व विभागका महानिर्देशकले नेतृत्व गर्ने प्रशासकीय पुनरावलोकनमा मुद्दा दायर गरेको नै छ ।
प्रशासकीय पुनरावलोकनमा कर अधिकृतले कर निर्धारण गर्दा विधिवत् ढंगले गरे नगरे वा चाहिनेभन्दा बढी कर लगाएको विषय हेरिन्छ ।
लाभकर असुली गर्न दबाबमूलक अभियानमा लागेका अभियन्ता तथा पूर्वमहालेखापरिक्षक सुकदेव भट्टराई खत्रीसहितको टिमले एनसेलले कसरी कर छली गर्दोरहेछ भन्ने तथ्य नै फेला परेका छन् ।
खत्रीका अनुसार आर्थिक वर्ष २०७०–०७१ र २०७१–०७२ मा गरी एनसेलले दुई अर्ब कर छली गरेको छ । अर्थमन्त्री डा.युवराज खतिवडाको निर्देशनअनुसार ठूला करदाता कार्यालयले दुई आर्थिक वर्षको अडिट रिपोर्ट अध्ययन गर्ने क्रममा एनसेलले दुई अर्ब कर छली गरेको देखिएको हो ।
खासगरी विदेशबाट नेपालमा आउने कल (इन्टरकनेक्सन) को आम्दानी अति कम देखाएर वार्षिक एक अर्ब रुपैयाँ कर छली भएको तथ्य ठूला करदाता कार्यालयले फेला परेको छ ।
दुई वर्षको एनसेलको अडिट रिपोर्टमा इन्टरकनेक्सनबापत विदेशबाट आएको कलको आम्दानी कम देखाउने र गएको कलको खर्च बढी देखाएर वार्षिक एक अर्ब कर छली गरेको भेटिएको हो ।
दुई आर्थिक वर्षको लेखापरिक्षण रिपोर्ट अध्ययन गर्दा नेपालमा आउने अन्तर्राष्ट्रिय कलको आम्दानी अति कम देखाइएको छ । नेपालबाट गरिने अन्तर्राष्ट्रिय कलको आम्दानी बढी देखाइएको छ ।
एनसेलले कर छली गर्न अन्तर्राष्ट्रिय आगमन कलको आम्दानी साढे दुई प्रतिशत बढेको देखाएको छ । तर, नेपालबाट विदेश जाने कलको खर्च साढे १५ प्रतिशत देखाएको छ ।
खर्च बढेको देखाउना साथ नाफा कम देखिन्छ । नाफा कम देखिएपछि कर तिर्नु पर्दैन । एनसेलले इन्टरकनेक्सन शुल्कको आम्दानी आर्थिक वर्ष २०७०–०७१ मा एक अर्ब १८ करोड देखाएको छ । आर्थिक वर्ष २०७१–०७२ मा आम्दानी एक अर्ब २१ करोड देखाइएको छ ।
यसरी आम्दानी साढे दुई प्रतिशत मात्र भएको वृद्धि दे खियो । इन्टनकनेक्सन शुल्कको खर्च २०७०–०७१ म चार अर्ब ७९ करोड देखाएको छ भने आव. २०७१–०७२ मा पाँच अर्ब ५५ करोड रुपैयाँ छ ।
यसरी खर्च १५.८ प्रतिशतले वृद्धि देखाइयो । यसरी एनसेलले आम्दानी लुकाएर कर छली गरेको तथ्य खुलेको हो । इन्टरकनेक्सन शुल्कमा देखिएको बदमासीले हरेक वर्ष एनसेलले आम्दानी लुकाएर कर छली गरेको तथ्य उजागर भएको छ ।
२०७२–०७३ र ०७३–०७४ को इन्टनकनेक्सन शल्कको बारेमा लेखापरिक्षण रिपोर्ट अध्ययन गर्दा थप कर छली देखिने छ ।
न्यायाधीश नै विभाजित
एनसेलले लाभकर नतिर्न बृहतपूर्ण इजलासले गरेको आदेशविरुद्ध दायर गरेको रिटमा निर्णय गर्न सकेको छैन । गएको जेठ २१ म हेर्दा हेर्दैमा राखी असार २२ मा निसुमा राखिएको उक्त मुद्दामा गएको साउन २१ को पेशीमा न्यायाधीशहरुबीचमै कुरा नमिलेकाले लाभकरको फैसला नआएको चर्चा छ ।
न्यायाधीश नै विभाजित भएकाले त्यो दिन टुंगो नलागेको स्रोतको भनाइ छ । पाँच सदस्यीय इजलासमा डम्बरबहादुर शाहीले एनसेलले लाभकर नतिरी उसलाई मुनाफा विदेश लाने अन्तरिम आदेश दिएका थिए ।
तत्कालीन न्यायाधीश ओमप्रकाश मिश्र र शाहीले लाभकर नतिरी २३ अर्ब रकम एनसेललाई विदेश लान अन्तरिम आदेश दिएका थिए । अहिलेको मुद्दामा पनि शाहीलाई राखिएको छ । शाही र प्रधानन्यायाधीश चोलेन्द्रशमशेर राणाका हिरा मनोज शर्मा एनसेलको हितमा निर्णय गर्ने पक्षमा देखिएका छन् ।
बाँकी तीन न्यायाधीशहरु तेजबहादुर केसी, पुरुषोत्तम भण्डारी, सुष्मालता माथेमाले लाभकर असुली गर्नुपर्छ भन्ने पक्षमा रहेको स्रोत बताउँछ ।
एनसेलबाट लाभकर असुली भएमा त्यही नजिरका आधारमा यसअघिको खरिदबिक्रीमा निरजगोविन्द श्रेष्ठदेखि उपेन्द्र महतोलगायत दशौं पटक खरिद बिक्री गरेर कर छल्नेहरुले लाभकर तिर्नुपर्ने भएकाले पनि यसमा ठूलो चलखेल भइरहेको छ ।
प्रधानन्यायाधीश राणासहितको पाँच सदस्यीय बृहतपूर्ण इजलासले २०७५ माघ २३ मा गरेको आदेशको पूर्ण पाठपछि ठूला करदाता कार्यालयले ७५ करोड लाभकर तिर्नुपर्ने निर्धारण गर्यो ।
एनसेलले नेपालको सर्वोचच अदालतमा रिट हालेको छ । अर्कोतिर माउ कम्पनी मलेसियाको एजियटामार्फत इन्टरन्यासनले सेन्टर फर द सेटलमेन्ट अफ इन्भेष्टमेन्ट डिष्प्युट बेलायतमा मध्यस्थताका लागि निवेदन दिने काम गरेको छ । न्याय माग्ने मानिसले दुईतिर मुद्दा हाल्न पाइँदैन ।
एनसेलको विवादमा विप्पा सम्झौता आकर्षित हुन सक्दैन । लगानीसम्बन्धी विवादमा मात्र विप्पा लागु हुन्छ करसम्बन्धी विवादमा हुँदैन । एनसेलको विवाद करसम्बन्धी हो ।
फेरि बेलायतको उक्त कम्पनीलाई नेपालको कम्पनी कानुनले चिन्दैन, पूर्व महालेखा परिक्षक खत्री भन्छन्, यो त मलेसियामार्फत बेलायत गएको हो ।
आयकर ऐन २०५८ ले नेपाललाई कर निर्धारण गर्न स्वतन्त्रता दिएको छ । सरकारले विप्पा सम्झौता आकर्षित हुन नसक्ने जवाफ बेलायतको उक्त संस्थालाई सरकारले दिइसकेको छ ।
१४ अर्ब मात्र तिर्ने दाउ
एनसेलको दाउ १४ अर्ब लाभकर मात्र तिर्ने छ । सबैभन्दा पहिले टेलियासोनेरालाई ६० अर्ब ६१ करोड लाभकर निर्धारण भएको थियो । त्यही लाभकर असुली हुनुपर्ने माग गर्दै मुद्दा परेको थियो ।
लाभकरको दायित्व एनसेलको हो भनेर कर असुली गर्न गएको माघ २३ को बृहत्पूर्ण इजलासको आदेश आयो । आदेशको पूर्णपाठ आएको दिनमा ठूला करदाता कार्यालयले लाभकरको रकम ६२ अर्ब ६३ करोड निर्धारण गर्यो ।
दुई वर्षपछि ब्याज थपिँदा एक अर्ब थपिएर ६२ अर्ब ६३ करोड भएको हो । ६२ अर्ब ६३ करोडको जरिवानासमेत गरी ठूला करदाताले ७५ अर्ब ८० करोड लाभकर निर्धारण गर्यो, दृष्टिमा उल्लेख छ ।
जसको जानकारी ठूला करदाता कार्यालयका प्रमुख धनीराम शर्माले सार्वजनिक रुपमै बोलेका थिए । यसमा पनि जरिवाना ५० प्रतिशत मात्र लगाइएको शर्माले जानकारी दिए ।
यस बिषयमा तपाइको प्रतिक्रिया...!